Op 13 februari 2021 overleed Rob Hajer (1929), een van de voortrekkers van de volkshogeschoolbeweging en de permanente educatie in Nederland. Oud-collega’s en –studenten wezen in hun warme reacties op zijn betekenis voor henzelf en de sector. Het idee ontstond om in een bijeenkomst in te gaan op de actualiteit van het gedachtegoed van de volkshogeschool en denkers zoals Rob Hajer, Ger van Enckevort en Vlaamse collega’s. We beogen geen herdenking, maar nieuwe inspiratie voor het werk, in nieuwe vormen, met nieuwe generaties in een ander tijdsgewricht. ‘Wat is de huidige waarde van permanente educatie voor een ‘democratische, tolerante en pluralistische samenleving?’ schreef Rob in 1960(!). ‘Onze theorieën zijn uiterst actueel’, vond Rob in januari 2021.’Schrijf er eens iets over!’
Terug naar de toekomst
– een intergenerationele ontmoeting over leren
voor maatschappelijke opgaven van nu –
Seminar – vrijdag 1 april 2022 – op Allardsoog / Bakkeveen
Maatschappelijke onvrede is dagelijks nieuws in de media. Werken aan vitaal ‘samen-leven’ is hard nodig, benadrukt SCP-directeur Kim Putters. Hij ziet vijf grote maatschappelijke opgaven: 1. samenleven in verscheidenheid; 2. zinvol en volwaardig meedoen; 3. zorg en ondersteuning voor kwetsbare mensen; 4. vertrouwen in elkaar, overheid en instanties, zich gehoord voelen; 5. een evenwichtige maatschappelijke verdeling bij verduurzaming*. Maar hoe doen we dat? Is er inspiratie te putten uit de historie van vormingswerk en permanente educatie? Tijdens dit seminar gaan we met deze vragen aan de slag.
Na het welkom van Froukje Hajer namens de familie en organisatoren gingen Henk Michielse (historisch andragoloog) en Jan Bank (emeritus hoogleraar vaderlandse geschiedenis) Samenleving en volwassenenvorming in op de betekenis van het vormings- en ontwikkelingswerk, de volkshogeschool, de volwasseneneducatie en het werk van Rob Hajer en collega’s. Zie ook: hier en hier
O.l.v. Lucy Schmitz (ex-student Rob, ISPA/ KUN, toezichthouder in zorg en onderwijs) en Maarten Hajer (Universiteit Utrecht) gingen we in gesprek. Leren vanuithet verleden, en perspectieven voor de toekomst.Hoe werdenmensen o.a. via Allardsoog bemoedigd en gesterkt in actief burgerschap?Welke uitdagingen zien we in de huidige tijd? M.m.v. Dinie Goezinne en Margreeth Broens (Kring Andragologie, Learn for life) en Fred Hoogeboom (voormalig cursusleider Volkshogeschool)
Welke uitdagingen voor de toekomst zijn er? Deze vraag werd met betrokkenen uit praktijk, beleid en onderzoek besproken aan de hand van de huidige praktijk. De centrale vraag was: Hoe kunnen we meer en betere mogelijkheden voor burgerbetrokkenheid en sociaal leren stimuleren? Rond de volgende 4 thema’s:
Platteland en regionale ontwikkeling De randen van Nederland voelen zich achtergesteld en niet gehoord door het Kabinet en de Randstad. Gelukkig zijn er veel krachtige initiatieven van burgers (welzijns-, energie-, en woon)coöperaties en instanties die regionale ontwikkeling bevorderen. M.m.v. Jumbo Klercq (The Elephant Learning in Diversity BV, community ambassadeur Electronic Platform Adult Learning in Europe (EPALE)), Joop Hofman (Rode Wouw, Krachtproef, Ella Vogelaar Academie), Mieke Elzenga (sociaal ondernemer, o.m. met Liber Terra).
Gelijke kansen Armoede, laaggeletterdheid en andere oorzaken leiden tot ongelijke kansen om deel te nemen aan de samenleving. Daarnaast bestaan tekorten aan hulp en sociale steun en zijn voorzieningen niet bereikbaar voor iedereen. Ook veroorzaken wachtlijsten onder meer in de GGZ en de jeugdzorg maatschappelijke uitval. Wat valt eraan te doen, in verschillende leeftijdsfasen? M.m.v. Lucy Schmitz (ex-student Rob – ISPA/KUN, toezichthouder in zorg en onderwijs), Froukje Hajer (Kind, spel en ruimte, Jan Bernard Oostwoud (Thuiskamers), Bernard Kloostra (collectieve dienstverlening Tinten groep).
Een rechtvaardige transitie naar duurzaamheid De leefbaarheid van de aarde is in gevaar. De ‘duurzaamheidstransitie’ staat hoog op de agenda. Er zijn talloze coöperaties die duurzaamheid koppelen aan versterking van de gemeenschap. Een complexe problematiek waarin tegengestelde belangen een daadkrachtige aanpak in de weg kunnen staan. Welke rol speelt de burger? Hoe kunnen we het werken aan duurzaamheid verbinden aan het versterken van sociale rechtvaardigheid? Welke kennis, vaardigheden en competenties hebben burgers, overheden en (andere) professionals nodig? M.m.v. Jesse Hoffman (Universiteit van Utrecht), Dinie Goezinne en Margreeth Broens (Kring Andragologie/Learn for Life), Sybrand Frietema (Ús Koöperaasje en columnist Leeuwarder Courant), Hotze Hofstra en Steven Donkers van Grunneger Power), Lotte Wouters (Milieudefensie, St. Opgewekt in Purmerend).
Cultuurpolitiek, culturele en politieke vorming Theater, muziek en literatuur kunnen helpen om maatschappelijke kwesties uit te beelden en creatieve oplossingen te verzinnen. Dat bleek ook tijdens het jaar ‘Leeuwarden culturele hoofdstad (2018)’, bijv. in de ‘Conference of the Birds’ of in de gesprekken tijdens de manifestatie Places of Hope. Hoe kan cultuurpolitiek helpen om het gesprek onder beroepspolitici en belangengroepen te verbreden en bestuurlijke blokkades te doorbreken? Hoe kunnen cultuurpolitiek en culturele vorming voor iedereen dit bevorderen? M.m.v. Maarten Hajer (Universiteit Utrecht), Oeds Westerhof en Sjoerd Wagenaar (cultureel ondernemers van Common Sense, Common Ground), Hanna Lára Palsdottir (ministerie BZK).
In een slotgesprek ‘Oogst en blik op de toekomst’ o.l.v. Lucy Schmitz en Maarten Hajer met deelnemers, opleiders, bestuurders, onderzoekers, m.m.v. Dave Ensberg (Maatschappelijke Alliantie en Jantje Beton) en Marcel Spierts (andragoog en onderzoeker) en wethouders uit het Noorden bespraken we een aantal uitkomsten en observaties.
Later dit jaar volgt een publicatie met bevindingen van de dag en uitdagingen voor de toekomst. Als u niet aanwezig kon zijn maar wel graag mee wilt werken aan de publicatie, laat dat dan even weten via de mail: terugtoekomst@allardsoog.nl.
Froukje, Maaike & Maarten Hajer, Margreeth Broens, Dinie Goezinne (de Kring Andragologie UvA Amsterdam en Learn for Life, platform voor non-formele educatie), m.m.v. Henk Michielse en Stichting Allardsoog.
* bron: Koersen op samenleving, SCP 2021.